Nhớ màu hoa ban trắng

Mỗi lần nhớ Tây Bắc, những câu thơ của Trần Mạnh Hảo lại trở về, rưng rưng ám ảnh trong tôi: Trái tim đập không một ai nhìn thấy // Ở ven trời Tây Bắc có Lai Châu // Hoa ban nở thành người con gái Thái // Đám mây bay trong thau nước gội đầu…

Tuổi trẻ tôi gắn bó với Tây Bắc gần hai chục năm trời. Lứa cán bộ đầu tiên được cử đi xây dựng Tây Bắc những năm 60, 70 của thế kỷ XX ấy có tôi và biết bao bè bạn. Tây Bắc, mới chỉ nghe tên thôi đã thấy ngút ngàn xa xôi, hoang dã. Con đường đưa tôi lên Tây Bắc ngày ấy còn nhỏ xíu, ngoằn ngoèo như một sợi chỉ mỏng manh giữa hai triền núi cao ngất, hết lao xuống thung lại trườn lên dốc. Tôi nhớ, chuyến xe khách hiếm hoi đưa mình lên Tây Bắc năm nào bị trục trặc ngay chân dốc Cun (Hòa Bình). Lúc xe vừa khựng lại, có một đàn voi xám mốc đủng đỉnh qua. Cả tài xế trong xe lẫn hành khách đều đứng tim, im lặng. Nhưng những con voi hiếu kỳ chỉ dùng vòi rờ rẫm thành xe một lúc rồi đi qua. Chắc chúng ngạc nhiên với “con voi lạ” đang nằm chết dí giữa đường. Một con voi bằng sắt, không có vòi cũng chẳng có đuôi!

Lên Tây Bắc năm ấy vào đúng cuối tháng ba dương lịch. Ngó ra cửa xe, tôi bàng hoàng khi gặp trùng trùng hoa trắng. Màu trắng thanh khiết phủ khắp núi rừng. Càng lên cao, vào sâu Tây Bắc, hoa trắng càng nhiều. Hỏi ra mới biết đó là hoa ban trắng, loài hoa đặc trưng của núi rừng nơi đây. Loài hoa gắn bó với đời sống con người Tây Bắc từ đời này qua đời khác, đặc biệt là với đồng bào dân tộc Thái. Lúc bấy giờ, trong trí óc của chàng trai miền xuôi đang độ tuổi đôi mươi như tôi, màu hoa ban trắng phủ khắp núi rừng làm cho có cảm giác như đang đi vào miền cổ tích. Những năm tháng gắn bó với Tây Bắc là những năm tháng gắn bó với hoa ban. Tôi đã từng nhiều lần đứng lặng ngắm vẻ đẹp huyền hoặc đến khó tin của cả rừng ban đang nở rộ mỗi độ xuân về. Ngày ấy, Tây Bắc bạt ngàn ban trắng. Năm cánh hoa xòe ra duyên dáng, mỏng manh, trong trắng; cái trong trắng làm người ta thấy dịu lòng, thấy mình được gột rửa, thanh lọc khi đối diện; cái trong trắng diệu kỳ không lời nào tả xiết. Lá ban xanh mướt, dịu dàng, nắng chiếu vào như ngọc. Nhưng cứ đến mùa hoa, thì muôn ngàn lá xanh bị chìm hẳn xuống, chỉ thấy sắc trắng ngời lên trên những tán cây… Tuổi đôi mươi đầy mộng mơ, không ít lần ngắm hoa ban nở, nghe truyền thuyết về hoa ban từ những cụ già trong bản nhỏ, tôi mơ tưởng cho mình một tình yêu thật đẹp, một “nàng tiên hoa ban” từ trong mộng bước ra…

Có những bông hoa ban huyền diệu hút hồn trai trẻ. Những bông ban trắng không nở trên cây mà nở trên ngực người con gái Thái. Đó là hàng khuy bạc sáng trắng trên áo cóm duyên dáng, căng tràn sức xuân. Không hiểu sao, nhìn những khau cút trên nóc nhà sàn người Thái, tôi cũng liên tưởng đến hình những bông hoa ban cách điệu, dẫu cho nhiều nhà nghiên cứu đoán định rằng đó có thể là biểu tượng của cặp sừng trâu, của hoa sen hay họa tiết hình trăng… Những đêm xòe ngây ngất quanh đống lửa, những đóa ban trắng trên ngực áo cóm sáng lên lóng lánh làm bao ánh nhìn cứ đi lạc lối…

Ngày tôi rời Tây Bắc về xuôi đã cuối mùa ban nở. Tiễn tôi cũng là những đóa ban tinh khiết như những cánh bướm vẫy chập chờn qua mỗi đỉnh dốc, mỗi con đèo. Màu trắng tinh khiết của hoa ban Tây Bắc không gặp ở bất cứ loài hoa nào dưới xuôi. Cái màu trắng huyền diệu, mỏng manh, tinh khiết mà mãnh liệt. Cái màu trắng cứ xui người ta liên tưởng đến đôi má xuân thì mơn mởn chưa biết đến một nụ hôn nhẹ. Cái màu trắng như khởi thủy của tất cả những gì đẹp đẽ nhất của thế giới này.

Lên Tây Bắc những ngày cuối xuân, đầu hạ, bắt gặp những đóa ban trắng nở muộn như cố chờ để gặp lại cố nhân, tự dưng thấy nghẹn ngào khôn tả!.